Een Franse graaf op avontuur in Holland

Lodewijk XIV en zijn leger trekken de Rijn over bij Lobith, 1672. Schilderij door Adam François van der Meulen, 1674. (Rijksmuseum)

Het was eind 2004 toen ik op het spoor kwam van Armand de Gramont, graaf van Guiche.  Ik deed in die tijd onderzoek naar het schip De Zeven Provinciën, het vlaggenschip van admiraal Michiel de Ruyter. Guiche (1637-1673) was een Franse edelman die in de jaren ’60 van de 17de eeuw langdurig in ons land verbleef en daar een boek over bleek te hebben geschreven. Ook had hij in dat boek een verslag opgenomen van zijn verblijf op dat schip in de zomer van 1666 tijdens de grote Vierdaagse Zeeslag.

Dat was op zich al bijzonder genoeg. Ik verdiepte me wat meer in Guiche, las zijn boek, de Mémoires geheten en kwam er achter dat er nog veel meer in stond over politiek, personen en gebeurtenissen. Ik werd gegrepen door wat hij schreef over Holland in het midden van de 17de eeuw en besloot dat boek maar eens te gaan vertalen. Al lezend en vertalend raakte ik er van overtuigd dat ik met mijn ontdekking van Guiche een kleine historische goudmijn had aangeboord. In de recente literatuur kwam ik praktisch niets over hem te weten, de Nederlandse geschiedschrijving had hem veronachtzaamd en hij was zo goed als vergeten.

De zomer van 2005 bracht ik mijn vakantie door in zuidwest Frankrijk, de streek waar de graaf van Guiche vandaan kwam. In een boekwinkeltje in Sauveterre-de-Béarn, een stadje aan de voet van de Pyreneeën, vond ik wat literatuur over hem, maar daarin werd vooral zijn rol als lokale edelman, bestuurder en branieschopper belicht. De man die het had gewaagd koning Lodewijk XIV uit te dagen en daarom van het hof was verbannen. Ik bezocht de ruïne van zijn kasteel en de plaatsen waar hij had gewoond. Ik zag de Joodse begraafplaats in het stadje Bidache, zag les polders (op zijn Frans uitspreken) in de omgeving en realiseerde me dat ik mijn verhaal over Guiche maar eens moest uitwerken. Ik zou niet alleen een vertaling maken van zijn Mémoires, maar ook een biografie over hem gaan schrijven. Dat was het plan.

Eind 2006 had ik mijn vertaling bijna klaar. Met de biografie was ik inmiddels begonnen. Het hoofdstuk over zijn verblijf op de Staatse vloot in 1666 had ik als eerste af en kon ik in iets verkorte vorm publiceren als artikel ‘Avonturen aan boord bij De Ruyter’ in het Tijdschrift voor Zeegeschiedenis. Het jaar 2007 gold als ‘De Ruyter-jaar’ en daar paste dit verhaal prima bij.

Toen kreeg ik ander werk. Dit nam mij geheel in beslag en de biografie van Guiche bleef daarom liggen, evenals de afronding van de vertaling. Zo gaan die dingen soms.

We zijn nu zes jaar verder en de tijd is gekomen om het werk weer op te pakken. Dat wil zeggen, ik wil nu datgene presenteren wat ik eind 2006 gereed had. Er moet nog een deel van de vertaling worden afgerond, wellicht dat ik dat nog doe de komende tijd, maar voorlopig zal men het met het hierna volgende moeten doen.

De biografie die mij ooit voor ogen stond is gereduceerd tot de inleiding die aan de vertaling vooraf gaat. Er nog een jaar verder mee gaan en het werk helemaal afmaken zou theoretisch wel kunnen, maar die onderneming staat andere plannen in de weg. Daarom zet ik er een punt achter, maar vind wat ik gereed heb wel de moeite waard om nu met de rest van de wereld te delen.

Het was ooit mijn idee om biografie en vertaling in boekvorm te publiceren. Na zelf een aantal jaren voor een uitgeverij van historische non-fictie te hebben gewerkt weet ik wat de business-modellen in die branche zijn. Een papieren boek publiceren over zo’n gespecialiseerd onderwerp als dit is alleen haalbaar als je veel eigen geld meebrengt en zelf het uitgeefrisico draagt. Daar heb ik geen zin in, bovendien zou publicatie in boekvorm waarschijnlijk niet meer lezers trekken dan op internet (en mogelijk zelfs minder).

Daarom presenteer ik hier gratis voor iedereen mijn studie over Armand de Gramont, graaf van Guiche en de jaren die hij in Holland doorbracht. Ik publiceer hem onder een Creative Commons 3.0 licentie, wat er op neerkomt dat je er uit mag citeren zoveel je wilt, zolang je maar respect toont voor mijn werk en mij als auteur noemt. En er ook niet zelf geld mee probeert te verdienen.

DOWNLOAD  Herinnering aan Holland. (162 pagina’s, Adobe pdf, 3,3 Mb)

Heb je een iPad? Open de pdf dan in iBooks en swipe jezelf door de wondere wereld van de 17de eeuw.
Veel leesplezier!