Over de Wendische Oorlog van 1438-1441

De z.g. Carta Marina uit 1539 van het Oostzeegebied. (Univ. of Minnesota)

De Divisiekroniek geldt als een van de laatste ‘middeleeuwse’ kronieken die een poging deden om de volledige wereldgeschiedenis en de Hollandse geschiedenis in één groot verhaal te vatten. Het boek werd samengesteld door Cornelius Aurelius (1460-1531), een geleerde monnik en humanist. Het werd gedrukt en voorzien van vele houtsneden en verscheen voorhet eerst in 1517 bij Jan Seversz in Leiden. Het boek beleefde vele drukken tot in de 19de eeuw aan toe. Meer over Cornelius Aurelius en zijn Kroniek is te vinden op de website van de Koninklijke Bibliotheek.
Bij dergelijke kronieken is het vaak niet zo belangwekkend wat ze te melden hebben over lang vervlogen perioden – die zijn meestal in ingedikte vorm overgenomen  uit andere kronieken – maar juist wat ze vertellen over recentere tijden kan heel interessant zijn.

Zo bevat de Divisiekroniek een fraai verhaal over de zogeheten ‘Wendische Oorlog’ uit 1438.Dit was een kaperoorlog tussen Hollanders en Zeeuwen enerzijds en de steden van het Wendische kwartier in tegenwoordig Noord-Duitsland anderzijds. De Wendische oorlog geldt als een historisch kantelpunt in de machtsverhoudingen tussen Holland en de Duitse Hanzesteden en het is niet verwonderlijk dat de Divisiekroniek uitgebreid aandacht besteedt aan iets dat relatief kort daarvoor gebeurd was. De middelnederlandse tekst is te vinden op de website van de KB, maar voor het gemak van de lezer heb ik een moderne vertaling gemaakt. De tekst biedt allerlei wetenswaardigheden over de oorlogvoering ter zee in de vijftiende eeuw. Ook worden enkele scheepstypen genoemd.
Het is geen lang verhaal, het omvat slechts enkele folio’s. En als de schrijver klaar is met zijn verhaal over de oorlog, vervolgt hij met de brand in Gouda, ook iets waar het Holland van 1438 danig door beroerd werd.

Frontispice van de eerste druk van de Divisiekroniek. De tekst luidt: Die Chronyk van Hollandt, Zeelandt ende Vriesland, beghinnende van Adams tyden, tot die geboerte ons Heren Jhesu, voortgaende tot den jare M CCCCC ende XVII. Met den rechten oerspronc, hoe Hollandt eerst begrepen ende bewoent is gheweest van den Troyanen. Ende is inhoudende van die hertogen van Beyeren, Henegouwen ende Bourgongen; die tijt dat si ant graefscap geweest hebben; met die cronike der biscoppen van Uutrecht, seer suverlic geextendeert ende int lange verhaelt.

Over de Wendische oorlog valt heel veel te vertellen, veel meer dan de Divisiekroniek doet en ook meer dan er in deze blogpost past. Bovendien versimpelt de schrijver van de kroniek de aanleiding van de oorlog en de wijze waarop deze uiteindelijk werd beëindigd. Wanneer we dieper in de geschiedenis en de bronnen duiken blijkt dat de oorlog juist een ingewikkelde affaire was, met vele complicerende factoren op het gebied van binnenlands bestuur en buitenlandse politiek. Ook de Hoekse en Kabeljauwse twisten komen geregeld om de hoek kijken. Maar daarover een volgende keer.

De pdf van de vertaling van Folio 288 vv uit de Divisiekroniek vind je hier.