Jan Blanken’s Droogdok

Jan Blanken in zijn uniform van Inspecteur-generaal. Portret door Jean-Augustin Dewaille (Rijksmuseum)

Jan Blanken Janszoon (Bergambacht, 1755 – Vianen, 1838) is een man die nog veel bekender zou mogen zijn dan hij is. Hij zou zeker moeten worden opgenomen in de Canon van historisch belangrijke Nederlanders. Hij was de zoon van een molenbouwer uit Bergambacht en eindigde zijn carrière als inspecteur-generaal van de Waterstaat. Bijzonder is dat hij de eerste civiele ingenieur in Nederland was, terwijl daarvoor ingenieurs altijd genie-officieren waren geweest. Ons land ligt nog altijd bezaaid met de waterstaatkundige werken die Blanken achterliet. Aan hem danken we onder andere de bedijking en kanalisering van de grote rivieren, die sinds Blanken niet meer elk jaar grote delen van het land onder water zetten.

Vanwaar deze oprisping over Blanken? Omdat ik van de week in Hellevoetsluis was. Daar ligt Blankens meest befaamde werk, het droogdok dat hij al in 1798 in opdracht van Napoleon ontwierp, maar dat pas in 1821, in de tijd van het Koninkrijk, gereed kwam. Het bijzondere is dat Blanken het dok met een stoommachine liet uitrusten, wat het eerste grootschalige gebruik van stoom in ons land mag heten. Het dok bestaat uit twee delen, een kieldok en een timmerdok. De twee delen worden door een sluisdeur gescheiden. Het hele dok wordt met een zogeheten schipdeur van het buiten gelegen water afgesloten. Als het dok met water is gevuld, vaar je de deur er uit en kan het gedokte schip uit het dok weg.

Tussen 1991 en 1993 was ik betrokken bij een project om het dok te restaureren, weer in gebruik te nemen en er ook houten schepen te gaan bouwen. Door tal van oorzaken (te kleinschalige opzet, te weinig slagkracht, beperkingen in de ruimte, gebrek aan van alles en, eerlijk is eerlijk, een overmaat aan onervarenheid aan onze kant) liep dat op niets uit. Zeker toen er ook nog ernstige bodemvervuiling werd geconstateerd moesten we het werk direct staken om er nooit meer terug te keren. Een van onze dromen was dat het dok na restauratie weer gebruikt zou kunnen worden voor het dokken van historische schepen, maar die droom spatte in 1993 uiteen.

November 2012, het Droogdok van Jan Blanken in Hellevoetsluis. Op de voorgrond het achterste dok (timmerdok), daarachter is het kieldok te zien.

Gelukkig zat men in Hellevoet niet stil. En kijk nu eens! Blankens droogdok is niet alleen gerestaureerd, maar ook weer in werkende staat. Er worden historische schepen gedokt en gerepareerd. Er is een bezoekerscentrum met expositie, bijna alles waar we toen op hoopten is inmiddels gerealiseerd en meer dan dat. De vesting Hellevoetsluis lijkt in niets meer op de relatieve puinhoop die het begin jaren ’90 nog was. Het leeft weer volop, er wordt gewoond, gewerkt, de wallen en bastions zijn gerestaureerd en het dok is werkelijk een parel geworden. Van mij mogen ze een prijs krijgen. Jan Blanken kan trots zijn op zijn erfenis.

De Shtandart, replica van een 18de-eeuws fregat, ligt voor onderhoud in het kieldok. Zó hadden we ons in 1992 voorgesteld dat het ooit zou gaan.