Jacoba van Beieren, The Movie
Jacoba van Beieren belegert Gorcum in 1417. Op deze fraaie Schoolplaat van Isings uit 1906 zijn alle ingrediënten te zien die een film over Jacoba tot zo’n fantastisch schouwspel zou maken. Isings had zich ook verdiept in de wapens, we zien hand- en kruisbogen en op de voorgrond een bombarde, een klein kanon.
Over gravin Jacoba van Beieren (1401-1436) zijn al heel wat boeken en artikelen geschreven, maar nog niemand heeft een speelfilm of TV-serie aan haar gewijd. En dat is een gemiste kans. Bij de BBC zouden ze er wel raad mee weten. Daar staat het historisch kostuumdrama in hoog aanzien. Voor een serie als The Tudors, over het leven van met name koning Hendrik VIII halen ze daar alles uit de kast. Maar het leven van ‘onze’ Jacoba bevat minstens zo veel drama, tragiek en flamboyant decor. Op haar vijfde jaar werd ze uitgehuwelijkt aan een jongetje dat door de dood van zijn oudere broer opeens kroonprins van Frankrijk werd. Op haar 14de was ze al weduwe en ging de troon van Frankrijk aan haar neus voorbij.
Op haar 16de volgde ze haar vader Willem op als gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen. Buitenlandse prinsen dongen naar haar hand, terwijl de inheemse adel haar het leven zuur maakte en telkens weer probeerde om haar grafelijk gezag te ondermijnen. Ook in de 15de eeuw was het mogelijk voor een vrouw om als vorst te regeren, maar eenvoudig was dat zeker niet. Haar oom, Jan van Beieren, bleef proberen om zich haar gebieden toe te eigenen en een neef, hertog Filips van Bourgondië (Filips de Goede), zou daar uiteindelijk ook in slagen. Ze werd een paar keer gevangen gezet, meer dan eens belegerd, nu eens was ze de speelbal van machten om haar heen, dan weer slaagde ze erin zelf een eigen koers uit te zetten.
Jacoba trouwde vier maal. Drie van haar vier huwelijken waren politiek gearrangeerd. Omstreeks 1434 trouwde ze met de Zeeuwse edelman Frank van Borssele en het lijkt er op dat dit huwelijk ingegeven was door liefde. Maar kort daarop overleed ze aan de tering (tuberculose), eenzaam op Slot Teylingen.
En kijk eens naar de entourage waar Jacoba in leefde: ridders, jonkvrouwen, steekspelen, valkenjacht, belegeringen met boogschutters, Hoekse & Kabeljauwse twisten, verraad en bedrog, paarden en kastelen. Kortom, sex, geweld, drama, passie en spektakel. Wat wil je nog meer?
Vorig jaar verscheen een nieuwe biografie over haar van Antheun Janse, getiteld Een pion voor een Dame, uitgegeven bij Balans. En ook al stelt Janse het beeld over Jacoba behoorlijk bij – hij maakt het wat minder romantisch dan het ooit was- hij schreef een geweldig boek dat een uitstekend uitgangspunt zou zijn voor een filmscenario. De laatste tijd hebben ook Nederlandse tv- en filmproducenten fraai historisch drama afgeleverd. Dus waar wachten we nog op? Wie gaat het doen?
Ik heb me dat al dikwijls afgevraagd, Ad. In het verzamelwerk ‘Wi Florens’ over Floris V uit 1996 is een hoofdstuk gewijd aan de vraag waarom er van het leven van die graaf nooit een Shakespeareaans drama, met daarna films en tv-series, is gemaakt. Conclusie: te weinig mythisch om het voor de Classical Narrative Hollywood Style interessant te maken. Zowel Floris als Jacoba sterven aan het eind, er is geen overwinning tegen elke prijs behaald, er zijn geen romantische scenes (vier keer trouwen voor dynastieke redenen kun je nauwelijks een rijk liefdesleven noemen), geen duidelijke ‘baddies’ (behalve misschien Gerard van Velzen in het eerste geval, en die kreeg dan ook sinds de kroniekenschrijvers allerlei kromme redenen toegedicht waarom hij een hekel aan Floris had…). Hollywood zou daar dus nooit aan beginnen. De Nederlandse film heeft nou ook niet een naam op het gebied van historisch drama en zeker niet als het over de middeleeuwen gaat. Om over de tv maar te zwijgen. Daarbij kost zoiets handen vol geld en dat is er in deze crisis niet. Ik heb onlangs een verhaal gelezen over hoe dat ging bij De Kroon, en daar lustten de honden geen brood van. Nee, ik denk dat je daar voorlopig geen producer voor zult vinden. Al zou ik persoonlijk best eens willen proberen van Antheuns boek een script te maken. En na te denken over de art direction. Ons bedrijf (www.scapreel.nl) heeft in het verleden meegewerkt aan een Teleac film over de moord op Floris V en dat is de eerste en enige keer geweest waarbij het er nu eens laat 13e eeuws uitzag. Ik kan dat dus wel, maar ik vrees dat het geld nooit rond zal komen.
Henk, bedankt voor je reactie. Tja, er moet natuurlijk wel eerst een spannend scenario worden geschreven. Dat begrijp ik maar al te goed, want anders krijg je zo’n draak als ‘De Troon’ of Willem van Oranje (jaren ’80). Je kunt het natuurlijk ook té spannend en te wild maken en dan krijg je zoiets als The Tudors.
Ik kan me Willem van Oranje nog levendig herinneren: de première van Martijn Krabbé, die sindsdien niet meer van het scherm is weg te slaan. Probleem is dat alleen de jaren 1418-1426 voor Jacoba een beetje spektakel opleveren. De rest is gepraat, politiek en familiegebeurtenissen. Mevrouw Van der Vlugts keukenmeidenroman is in zoverre slim gecomponeerd dat die in 1425 stopt en voor de rest alle romantische onzin uit haar eerste 24 jaar haalt. Je zou mijn exemplaar van dat boek eens moeten zien; één en al opmerkingen in potlood. Veel uitroeptekens ook. Bij Antheun staan er veel minder, en die gaat hij in ieder geval in een nieuwe druk, als die er komt, verwerken.
Ad, je hebt zoooo gelijk! Ik zeg dat ook al jaaaaren! Als ik iets over Jacoba van Beieren vertel in mijn cursussen of rondleidingen en ik zeg dat het me verbaas dat er nog niemand hier aan gedacht heeft, dan krijg ik vele instemmende reacties.
Misschien moeten we samen gaan lobbyen 🙂
Dag Freya, bedankt voor je enthousiaste reactie. Ja, als ik ergens een keer een scenarioschrijver of regisseur tegenkom zal ik zeker niet nalaten hem/haar op Jacoba te wijzen! Goed idee, zo’n lobby.
Het probleem met Jacoba is dat ze geen echte ‘heldin’ is, maar een ‘anti-heldin’ (zie ook mijn recensie http://www.scapreel.nl/html/Recensiearchief.html). Eerdere biografieën hebben haar als femme fatale en feministe avant la lettre neergezet en Antheun heeft dat idee vakkundig onderuit gehaald. Wat overblijft is een scene van een ontsnapping in mannenkleren uit Gent. Dat is het. Daar is geen film, laat staan een serie van te maken. Van der Vlugts boek kan zo tot middeleeuwse soap omgewerkt worden, maar wie gaat daar naar kijken? Het is een onwaarschijnlijk verhaal. Ik vrees dat met dit economisch klimaat, de kwaliteit van de Nederlandse filmmakers en en het gebrek aan drama in haar leven zo’n project niet van de grond komt. Jammer, maar helaas…
Kom Henk, niet zo zuur. Er zijn wel films gemaakt rondom een magerder thema. Uiteindelijk draait het bij een film om geloofwaardige dialogen, die moeten tóch door een goede scenarioschrijver worden geschreven, los van enige historische bronnen. Ik pleit zeer zeker niet voor zoiets als De Troon, godbetert.
Dat is niet zuur, maar realistisch. Ik weet hoe filmscripts in elkaar zitten: elke tien minuten een actie (en dat kan van een zoen tot een moord zijn) en de held en heldin moeten elkaar krijgen. Of als het een drama is moet één van hen het aan het eind niet halen. Je kunt geen filmscript uit het boek van Antheun halen, Jacoba is gewoon geen heldin maar een puppet. Daar zou je wat mee kunnen doen, maar volgens mij is de echte gravin geen echt sprankelende persoonlijkheid. En het bekt gewoon niet, want er moet veel te veel uitgelegd worden. Wat overblijft is er een soap a la Van der Vlugt van maken en ver voor het einde van aan TB sterven op Teilingen stoppen. Dus: haar diverse romances en teleurstellingen daarin laten ervaren, haar haar eigenr leger te paard aan laten voeren, twee keer spectaculair van haar man af laten gaan en haar in mannenkleren laten ontsnappen uit een zwaar bewaakt kasteel (waar ze nooit gezeten heeft). Maar dan krijg je een draak van een film en is de historie ver te zoeken. Ik zie er de Nederlandse filmwereld voor op aan dat ze daarvoor gaan, maar dan za er wel bezuinigd moeten worden op kleding en sets, dus we krijgen Keukenhof outfits (hoogstens wat re-enacters uit een verkeerde tijd op de achtergrond) en de kale nog bestaande kastelen als decor. Dat moet je volgens mij niet willen.
Ik denk nog steeds dat het zeer haalbaar is: ik denk dat je Antheuns boek heel goed kunt gebruiken voor een script! Maar ik denk dat het nu een herhaling van zetten wordt en een welles-nietes discussie waar niemand wat aan heeft…
Maar Henk, ben het met je eens dat de Nederlandse filmwereld mijn tenen meer dan eens gruwelijk heeft laten krullen (heb niet eens gekeken naar de Troon, Droom of Kroon -wat het dan ook was- want ik hoorde de gruwelijkste verhalen en die nachtmerrie(s) wilde ik mezelf niet bezorgen!). Nee, kijk dan naar de mooie drama’s/docu’s op de BBC, om te watertanden!
Dus oproep: welke scriptschrijver neemt de handschoen op en gaat aan de hand van het boek een goed script schrijven (en heeft goede relaties bij de BBC :D) ? Wie durft???? Nou, wie?
@Henk
Ach, strikt genomen heb je natuurlijk wel gelijk en zo’n historisch juiste film zal er wel nooit komen. Misschien maakt iemand nog eens een film die ‘losjes’ is gebaseerd op het leven van Jacoba. Dat zou al heel wat zijn.
@Allen Dank voor de boeiende discussie, het leeft wel.
Ik betwijfel of de BBC belangstelling voor Jacoba zal hebben, ook al is ze een paar jaar met bibliofiel Humphrey van Gloucester, jonger broertje van hun held van Agincourt, getrouwd geweest. Het is echter een aardige tijdsbesteding na te denken over hoe zij het gedaan zouden hebben. Je hebt gelijk dat de Beeb mooie series over de 18e tot en met de 20e eeuw heeft uitgebracht, en ik heb zelfs een paar jaar geleden een paar zeer sfeervolle 17e eeuwse gezien, maar vroeger… Ik hoef alleen maar naar de vreselijke Tudors te wijzen. Voor een verantwoorde blik op de 16e eeuw moeten we terug tot Henry VIII van Keith Michell (1970) en een Elizabeth R van Glenda Jackson (1971) en enkele Shakespear toneelstukken die ze mooi in period hebben gedaan. De middeleeuwen hangen er echter nogal bij. Blackadder I was laat 15e eeuwig, de diverse Robin Hood adaptaties waren anachronistische rampen, de 1996 Ivanhoe die al niet veel veel beter. Nee, je komt af en toe eens een glimp van een van de betere re-enactment groepen tegen in een documentaire (talking head, ruines, natuur, golven en vuur en rook) maar dat is het wel. Een serie die geheel tussen zeg 1407 en 1436 speelt en dan helemaal in correct kostuum en uitrusting en dan nog in de goede decors… ik zie het nog niet gebeuren.
Mijn ervaring is dat er in Nederland weinig interesse is voor historisch drama, althans bij de omroepen en de producenten. Het tij is misschien aan het keren.