Hollanders, Joden en Bidache

Een deel van de joodse begraafpaats in Bidache (Pyr.Atl). Er zijn in totaal ongeveer 80 grafstenen zichtbaatEen historisch onderzoekje voerde mij een paar jaar geleden naar het stadje Bidache, gelegen in het uiterste zuidwesten van Frankrijk, in de streek de Béarn. In Bidache bevond (en bevindt) zich namelijk het familiekasteel van de familie De Gramont. Over Armand de Gramont, graaf van Guiche (1637-1673) schreef ik hier al eerder.

Ik was op zoek naar nalatenschap van Armand de Gramont; die was er maar nauwelijks in Bidache (Google Maps, ook streetview aanwezig), maar wel trof ik er sporen van zowel Hollanders als joden. Bidache beschikte namelijk vanaf het midden van de 17de eeuw tot halverwege de 18de over een aanzienlijke joodse gemeenschap, wat zeker opmerkelijk mag heten voor zo’n klein stadje. De meesten van hen waren afkomstig uit Spanje en Spaans Navarra, waar ze werden vervolgd en in 1656 naar Bidache waren gevlucht. Een nog intacte joodse begraafplaats (Google Streetview) in Bidache getuigt tot op de dag van vandaag van hun aanwezigheid aldaar. Dit zou alles te maken kunnen hebben met de vader van ‘mijn’ graaf van Guiche. Die vader heette Antoine de Gramont (1604-1678), hertog van Gramont, maréchal de France en was een van de invloedrijkste edelen aan het hof van Lodewijk XIV.

In dienst van de koning en in verband met het Frans-Hollandse bondgenootschap tegen Spanje had maarschalk Antoine de Gramont, als bevelhebber van het Noordelijke leger, verschillende veldtochten ondernomen naar Vlaanderen en Holland. Zo belegerde hij met een legerkorps de stad Antwerpen als steun aan stadhouder Frederik-Hendrik. Misschien heeft hij ook in Antwerpen contact gekregen met leden van de joodse gemeenschap aldaar, waardoor hij een tolerante houding tegenover joden ontwikkelde en heeft hij de komst van de Spaanse Joden naar Bidache gestimuleerd. Hun aanwezigheid moet een tijd hebben geduurd, want de laatste graven dateren uit het midden van de 18de eeuw. Daarna moet men de graven ofwel zijn vergeten, of ze gewoon met rust hebben gelaten. Recentelijk is de begraafplaats opgeknapt en het geheel ziet er goed uit.

Twee grafstenen van de joodse begraafplaats in Bidache, stammend uit het midden van de 18de eeuw. Zowel de christelijke als de joodse jaartelling wordt gebruikt.

Mogelijk stamt uit diezelfde periode de belangstelling van Antoine de Gramont voor Hollandse zaken en technieken, zoals inpolderingen. De streek rondom het familiekasteel in Bidache was ooit een moeras en is halverwege de 17de eeuw door Nederlanders drooggelegd. Dat Antoine de Gramont zijn grillige en onhandelbare zoon in 1665 juist naar Holland stuurde voor een afkoelingsperiode kan dan ook zeker geen toeval zijn geweest. Hij had door zijn reizen en de werkzaamheden in zijn streek veel kennis over ons land opgebouwd en het was de bedoeling dat zijn zoon Armand de Gramont, graaf van Guiche, die verder zou uitbouwen. Over de manier waarop Armand dat deed zie een eerder blog en ook later zal ik hierover meer schrijven.

De ‘polder’ bij Bidache is halverwege de 17de eeuw aangelegd door Hollanders.