‘En el nombre de Dios’

De kopie van de Spaanse versie van het Verdrag van Tordesillas, zoals te zien in het Casa Colón in Las Palmas de Gran Canaria.

Op 7 juni 1494 sloten de koningen van Spanje en Portugal een verdrag waarbij zij de heerschappij over de wereld onderling verdeelden.
De wereld buiten Europa wel te verstaan.

In dit beroemde Verdrag van Tordesillas werd de wereld verdeeld in een Portugese en een Spaanse helft. Alles ten oosten van een denkbeeldige lijn, ongeveer 1700 mijlen ten westen van Kaap Verdië, zou voortaan binnen de Portugese invloedssfeer horen; alles ten westen van die lijn zou Spaans zijn. Brazilië, maar ook Angola en Mozambique werden zo Portugees. De rest van Zuid-Amerika werd Spaans. In een latere aanpassing, het Verdrag van Zaragoza uit 1529, werd ook de scheidingslijn in Azië geregeld. Het verdrag van Tordesillas werkt door tot op de dag van vandaag, gezien de talen die in beide invloedssferen werden en worden gesproken.

Het originele verdrag wordt, in twee versies, bewaard in de nationale archieven van Spanje en Portugal. Een mooi gemaakte kopie van de Spaanse versie is echter te zien in het Casa Colón in Las Palmas op Gran Canaria. Omdat Columbus op zijn ontdekkingstochten meermalen Las Palmas aandeed en daar dan ook verbleef, is dit bescheiden museum in een prachtig 15de-eeuws gebouw vooral gewijd aan de reizen van Columbus en de ontdekking van de Nieuwe Wereld.

De voorzijde van het Casa Colón. Niet alleen Columbus’ reizen, maar ook de cultuur van pre-columbiaans Amerika en de geschiedenis van de Canarische Eilanden komt hier aan bod.

Wat opvalt als je de Spaanse versie van het verdrag van Tordesillas ziet, is de in een groter lettertype geplaatste zin midden op de pagina: ‘En el nombre de Dios’. De katholieke koningen don Fernando en doña Isabel van Castilië, Aragon, Granada, Toledo, Valencia, Mallorca, Sevilla, Canarias, Algeciras enzovoort enzovoort, aan de ene kant en koning Juan van Portugal anderzijds, spraken dus niet zomaar namens zichzelf. Nee, zij kwamen dit verdrag overeen in naam van God, namens wie zij zich gemachtigd wisten om de wereld aldus te verdelen. De paus had het verdrag immers bekrachtigd.

Je moet maar lef hebben, maar het toont wel hoe de katholieke koningen zich voelden: heersers over een wereld die zoveel groter bleek als hun voorvaderen nooit hadden kunnen dromen.