De dichtende warmoezier

De eerste pagina van de Treurzang. Deze telt in totaal vier pagina’s handschrift. (Bron: eijgenraam.net)

Eén van mijn voorouders was een warmoezier, een tuinder. Nu bestaat het merendeel van mijn voorouders aan moederszijde uit tuinders en warmoeziers, maar het bijzondere aan Abram Eijgenraam (1798-1845) is dat hij literaire sporen heeft nagelaten in de vorm van een treurzang aan zijn overleden echtgenote.

Abram Eijgenraam uit Delft trouwde op 9 mei 1821 in Delft met Maartje Makkes (1795-1827). Zij was een dochter van Johannes Makkes, een Delfshavense scheepmaker, oorspronkelijk afkomstig uit Gladbach in de Palts en de Rotterdamse Grietje Blankhart.
Abram en Maartje kregen vier zonen die allemaal bleven leven.
In september 1827 sloeg echter het noodlot toe. Maartje overleed aan een korte, maar hevige ziekte. Naar aanleiding daar van schreef Abram Eijgenraam het onderstaande, hartverscheurende gedicht. Ze moeten werkelijk van elkaar gehouden hebben, de dichtende warmoezier en zijn lieve vrouw.

Het einde van het gedicht met daaronder de handtekening van Abram Eijgenraam

Treur-zang op het droevig en onverwagt afsterve  van mijn Waardige huysvrouw maartje makkes , echtgenood van abram eijgenraam,  in den bloeijenden ouderdom van 32 jaren 7 maande,  op den 5 van hervstmaand 1827 

Ik die voor deeze zong de vrolijkste gezange 
moet nu helaas mijn harp aan sombre wilge hange 
mijn huysvrouw mij ontrukt brengt mij in deze nood 
‘k zie haar helaas te vroeg verslonde door de dood 
aan wie zal ik dit leed dit droevig leed nu klaage 
bij wie zal ik nu troost of hulp of raad gaan vrage 
bij menschen is dit tog voor mij niet meer te vinde 
ag neen mogt ik mij maar aan s heeren vrees verbinde 
die wil alleen tog ist die heede moest geschien 
ag heere schenk mij hulp en leer mij hier op zien 

Misschien vraagd iemand mij, hebt gij nog lust tot digte 
ja zeg ik maar waarom het is omt hart te ligten 
te ligten van die last die t naauwlijks kan draage 
daar k niemand in mijn nood met woorde zoo kan klaage 
is niet een droeve slag voor menschen in dit leeve 
twee harte vast gesnoerd door d’edle trouw verheeven 
die reeds vier telgen uijt haar huwlijk zage spruijte 
waar nimmer twist of nijd het liefde vuer kwam stuijte 
wij pleegde in elk geval te samen raad en daat 
zoo leefde wij vergenoegt te vreede met ons staad 

Ons tafel was versierd niet met de keus van speize 
maar met de matigheid en fraaijye levensweijze 
geen ramp of tegenspoed kwam onze welvaard stoore 
maar heil en zegening deet onze harte gloore 
gezontheid en geluk ver-zelde onze schrede 
door liefde en eenigheid bleef t huijsgezin in vreede  

Ons teder lievend kroosd sprong huppelend aan ons zijde 
wij mogten dus met regt int huwlijk ons verblijde 
elk had zijn bezigheen en was het tijd van ruste 
dan mogte w’ons dikwils nog met ons gezin verluste 
trots op elkanders doen elk met zijn staad te vreede 
was d’een niet welgemoed den andre sprak met reede 
dus kon de zwarte nijd op ons geen voordeel haale 
de liefde zon blonk hier als met zijn gulde straale 

Dit vooregt had ik dan zes jaare en vijf maande 
waar na de heere mij een droeve kruijsweg baande 
daar hij mijn wederhelft aan t ziekbet nedersloeg 
dit was reeds een slag maar nog niet zwaar genoeg 
ag neen de bleeke dood kwam kloppe aan ons wooning 
sprak ons als waare toe ik ben dien schrikbren kooning 
die alt genoege dat gij hier op aard mag smaake 
in eenen korte stond tot treurigheid zal maake 
hier moet de artsenij met al haar kunst verdwijne v
oor mij wast nimmer kruijd geen kragt der medisijne 
kan aan mijn scherpe seijs deminste naadeel doen 
wien ik kom wenke, moet zig met mij grafwaards spoen 

Dit moest ik dan helaas int kort ook ondervinde 
de dood ontziet geen mensch geen nabestaande of vrinde 
mijn weder-helft wierd van mijn zijde afgescheurd 
wie is er die met mij om zulken slag niet treurd 
daar legt nu al mijn hoop daar legt nu mijn vertrouwe 
op wien ik al mijn troost en uijtzigt had gaan bouwe 
met wien ik raad en daad ging pleege in den nood 
daar legt zij nu ontzield verslonde door de dood 
en ik moet hier bedrukt aan deze zijde blijve 

Wat tonge maald mijn smart wat penne kant beschrijve 
de ramp die mij nu treft is waarlijk niet gemeen 
ik draag dit ongeval tog grootendeels alleen 
Zie ik mijn jeugdig kroosd aan mijne zijde zweeve 
dit kan mij het is waar soms wel genoege geeve 
als zij mij teeder – als haar vader – koome vleijye  
dan doet dit mij soms wel een droeve traane schrijye 
dat ik haar niet zoo teer als moeder kan beminne 
geen vader kan dit tog van moeders overwinne 
de reede hier van kan wel ligt een ider gissen 
zij moeten dan helaas hun moeders liefde missen 
de verdre zorg voor hun blijft mij aan t harte kleeve 

God wensch ik zal mij hier de hulp en kragte geeven 
de treurigheid doet mij somwijle bitter zugte 
als ik mijn tijd herdenk en al de zoete vrugte 
die t huwlijk geven kan wel rede dat hij treurd 
die zulk een nauwen bant zoo plots ten ziel verscheurd 
k voel meenig werf mijn hart van droefheid overrompeld 
mijn naaste nevens mij in diep rouw gedompeld 
dit alles en nog meer doet mij veel smerte aan 
daar k overal haar plaas vind leeg en open staan.

Mijn wooning waar onlangs de liefde triumfeerde 
mijn legerstee waar steeds de stille rust regeerde 
zijn bijde nu verwoest ik leg mijn hooft wel neder 
op t eensaam leger maar ik vind haar nimmer weeder 
zie ik haar somber graf t is of er staad geschreve 
hier legt u dierbaar pant het leeven van mijn leeve 

Ik betreur in haar een vrouw voor mij een trouwe hoeder 
voor jong onozel kroosd een teder minnend moeder 
zij was mijn hartsvriendin de leijdsvrouw mijner jeugd 
de voedster mijner min de kroon van mijne vreugd 
maar k breek hier nu van af t zijn droeve nagedagte 
die mijn mijn ongeval int minste niet verzagte 
‘k wil liever nog bedaard te rug naar t sterfbet keere 
want daar was ook voor mij veel nuttigs uijt te leere 

Want toen zij d’eerste maal het veege spond beklom 
was daadelijk klaar dat zij nooijd wederom 
gezond weer op zouw staan maar dat zij hier zou sterve 
maar dat ze ook tevens hoopte een beter goed te erve 
het goed waar na zij in haar yeugd reeds hat gezogt 
haar rijper leeftijd was met ernst hier aan verknogt  
en t veege sterfbet dat mij weer terug doet keere 
heeft steeds aan mij ook nog die hoop doen vermeere 
want schoon dit smertelijk was en met veel pijn omgeve 
is egter haar die grond in genen deel ontheeve 
die grond waar op zij in haar leeven steeds ging bouwe 
geloof ik dat zij nu de vrugt van mag aanschouwe 
en dat zij daar gewis een beter standplaats heeft 
daar zij van zorg ontlast in volle vreugde leeft 
waar nimmer meer verdriet of moeijte word vernome 
leefd zij in heerlijkheid bij alle waare vroome.

Vaarwel dan mijn vriendin, vaarwel mijn uijtverkoore 
hoe dikwils koome mij u lesse nog te voore 
ag dat ik die ook maar met ernst mogt nabetragte 
dan had ik zeker ook een beter goed te wagte 
en gij mijn dierbaar kroosd dat u verlies niet kende 
ag dat de Heere nog t gebet goedgunstig wende 
dat zij zoo menigwerf voor u heeft uijtgestord 
k hoop dat het eenmaal nog in u bevestigd word 
en moet ik dit verlies hier voor een tijd betreure 
ag dat het mij dan tog ook eenmaal moog gebeure 
haar spoor te volge na al is het soms wat smal 
loopt uijt op kana-an daar weerzien gelde zal  