A tithe to hell

Een moderne voorstelling van de ballade van Tam Lin door Dan Dutton

Een jaar geleden schreef ik hier een stukje over Samhainn, de Keltische oerversie van Halloween en Sinte Maarten. Toen kende ik nog niet de fraaie ballade over Tam Lin die ook veel met Halloween te maken heeft en tevens een mooie link geeft tussen beide hoogtijdagen.
Het lied over Tam Lin werd eind 16de eeuw opgetekend in het grensgebied van Schotland en Engeland, in de streek die bekend staat als de ‘Scottish Borders’. Het lied verhaalt over een koningsdochter, Janet, die ondanks de waarschuwing van haar vader bloemen gaat plukken in het betoverde bos van Carter Hough. En owee, jonge meisjes die bloemen gaan plukken in Carter Hough worden onherroepelijk bezwangerd door Tam Lin, een soort bosgeest die daar woont en waar iedereen zeer bevreesd voor is. En ook Janet blijkt bij thuiskomst zwanger. Maar in plaats van deemoedig te trouwen met één van de ridders in de hall en zo de schande te bedekken, gaat Janet terug naar Carter Hough om verhaal te halen bij Tam Lin.

Dan krijgt ze van hem het hele verhaal te horen: hoe Tam Lin ooit een gewone ridder was die op een kwade dag ontvoerd werd door een Fairy Queen. Zij heeft hem al die tijd gevangen gehouden totdat het tijd zou zijn voor de Fairy Queen om haar zevenjaarlijkse tienden (Eng. tithe) te betalen aan de Hel. Een soort Sint-Maarten-collecte zouden we kunnen zeggen. Ook de geesten uit de hel willen hun loon. Gelukkig niet elk jaar, maar toch. Uiteraard vindt de collecte plaats op de avond dat wereld van de geesten en die van de mensen het dichtst bij elkaar komen, op Halloween dus. En Tam Lin vreest dat hij nu aan de beurt is om als tiende-betaling in natura te dienen en afgevoerd te worden naar de hel.

Maar gelukkig is daar de dappere Janet. Tijdens de intocht op Halloween met de overige faeries zal Tam Lin van zijn witte hengst vallen en dan moet zij hem met haar mantel bedekken, zo spreken ze af. Intussen zal hij veranderen in een slang, een leeuw en andere angstwekkende verschijningsvormen, maar als ze volhoudt zal de betovering worden verbroken. Aldus geschiedde. Of ze daarna nog lang en gelukkig leefden vermeldt het verhaal niet, wel dat de Fairy Queen buiten zichzelf van woede raakte.

Van de ballade over Tam Lin zijn vele versies en variaties overgeleverd. Er is zelfs een hele website aan gewijd en in Engeland is het verhaal zeer bekend en verspreid. In de jaren ’70 is het lied opgenomen door de befaamde folkrockband Fairport Convention, met de al even befaamde zangeres Sandy Denny. Van hun versie is een uitvoering te horen op You Tube (link varieert). Een dergelijk lied paste prachtig in de hippiecultuur van die dagen.
Het werd dan wel ‘pas’ in de 16de eeuw opgetekend, elementen uit het lied doen vermoeden dat het een stuk ouder moet zijn. En ook zijn thema’s uit Tam Lin terug te vinden in allerlei andere volksballaden, zowel op de Britse eilanden als op het vasteland.
Tienden, aan de hel of aan de landheer, moesten overal betaald worden.