De engelenmuziek van Thomas Tallis

Het is Kerstmis en overal vliegen de kerstdeuntjes je om de oren. Religieuze muziek, al dan niet voor Kerst, heeft een stokoude traditie die teruggaat naar de vroege Middeleeuwen. De monniken dreunden hun gregoriaanse gezangen op vanuit hun benedictijner kloosters om het opperwezen gunstig te stemmen, als het ware.

In latere tijden, zo na 1400, werd muziek steeds gecompliceerder en melodieuzer. De componisten van polyfone motetten uit de 15de en 16de eeuw verlieten die middeleeuwse bescheidenheid en wilden nu zelf de engelenkoren imiteren, om zo te zeggen. Hun missen, motetten en madrigalen maakten ze vierstemmig, twaalfstemmig of nog meer. Het kon ze niet ingewikkeld genoeg, hoe gecompliceerder, des te hemelser.

Thomas Tallis op een gravure, 100 jaar na zijn dood. Er zijn geen afbeeldingen van hem bekend die tijdens zijn leven zijn gemaakt.

De absolute kampioen van het meerstemmig motet was de Engelsman Thomas Tallis (1505-1585). Omstreeks 1570 schreef hij het magistrale Spem in Alium, een motet voor maar liefst 40 stemmen, verdeeld over 8 koren van elk vijf stemmen.
Dit stuk wordt live niet vaak uitgevoerd. Vind maar eens 40 uitmuntende zangers die dit kunnen en een locatie waar de muziek tot zijn recht komt. Het mooist is het wanneer een klein publiek kan worden omringd door de zangers, zodat de stemmen en koren van alle kanten op je af komen. Dat kon misschien aan het hof van koningin Elizabeth, maar tegenwoordig alleen bij heel speciale gelegenheden.

Gelukkig zijn er wel verschillende goede uitvoeringen van Spem in Alium op cd, onder andere van de Tallis Scholars en het Taverner Choir. Een van mijn favoriete uitvoeringen is die van de King’s Singers. Deze is niet alleen via Spotify te beluisteren, maar ook op YouTube te zien. Het aparte eraan is dat er door hen alleen gebruik wordt gemaakt van mannenstemmen, net zoals dat waarschijnlijk in de tijd van Tallis gebeurde. Zoals op het filmpje is te zien, is deze opname tot stand gekomen door alle 40 stemmen groepsgewijs te dubben, want de King’s Singers bestaan uit slechts zes man. De opname vond dus niet in één keer plaats, maar het resultaat is er niet minder fraai om. Engelenmuziek, zonder meer.

[http://youtu.be/XJDLQZWKWe8]